Bugün bir deliyi mi yoksa bir dahiyi mi mezun ediyoruz, bilmiyorum. Bunu zaman gösterecek”
Elias Rogent, 1878,
School of Architecture of Barcelona rektörü
Mezun olduğu üniversitenin rektörü ona diplomasını verirken bunları söyleyecekti.
Yaşadığı yüzyılda geri kafalı olduğu düşünüldü
Yarattığı eserler için modern ucubeler denildi.
Ölümünden sonra Tanrı’nın Mimarı olarak adlandırıldı.
Günümüzde imza attığı eserleri yılda 3 milyondan fazla ziyaretçi aldı.
Eserlerinden sekiz tanesi UNESCO Dünya Mirası Listesine girdi.
Barcelona’yı masala boyayan, sıradışı bir adamın hikayesidir bu: Antoni Gaudi’nin.
Barcelona seyahati nasıl geçti diye soranlara “bol Gaudi’li” diyesim var!
Her karenin başrolünde bu adam var.
Peki kim bu adam?
Antoni Gaudi (tam adıyla Antoni Plàcid Guillem Gaudí i Cornet),
Katalanların çıkardığı Picasso ve Dali gibi deli/dahi sanatçılardan birisi.
İspanya’da Yeni Sanat(Art Nouveau) akımının öncüsü.
Barselona’nın en ünlü mimari eserlerinin üreticisi.
Katalan modernizminin babası.
Çağının çok ötesinde işler yapan, döneminde anlaşılamamış olan bir mimar.
Çağdaşlarından farklı olarak alışılmış kuralların dışında çalışmalara imza atmış, dönemin bürokrasisi ve statükocu zihniyetiyle mücadele etmiş bir sanatçı.
Delilikle dahilik çizgisi arasındaki bu mimarın çizgi dışı bir tarzı var. Egzotik, fantastik, büyüleyici.
Eserleri “Alice Harikalar Diyarında” kitabından çıkmış gibi.
Barcelona’daki masalsı yapıların hepsinde onun sihirli elleri var, her yerinde onun hayalgücünün izleri.
Gaudi’nin yapmadığı eserlerde bile ondan etkilenmiş mimarların etksiyle ruhu adeta bu şehre sinmiş; şehrin kent kimliğinin şekillenmesinde öncü olmuş.
Kimileri için Gaudi, Barcelona’nın başına gelmiş en güzel şey. Bu yüzden Barcelona deyince Gaudi, Gaudi deyince Barcelona gelir akıllara…
Eserlerinin her birini incelerken hayalgücünüz uçukluyor, ağzınız açık kalıyor, “Yok artık Gaudiciğim! Sen ne yapmışsın böyle?” dedirtiyor!
Peki bu hayranlık verici işlere imza atan adam, nasıl biriydi?
Bunun cevabı için Gaudi’nin çocukluğuna gidelim.
Demirci Çırağı Küçük Antoni’den, Tanrı’nın Mimari Gaudi’ye
Antoni, 25 Haziran 1852′de Katalonya’nın Reus kentinde doğdu. Bir bakır ustasının oğlu, beş kardeşin en küçüğüydü. Küçük yaşta romatizması başladığı için yürümesi pek kolay olmuyor, yaşıtlarıyla birlikte oynayamıyordu. Çok geçmeden babasının yanında demirci çırağı olarak çalışmaya başladı. Daha çok evinin yakınlarında kaldığı için doğada vakit geçiriyordu.
Doğayı bu dönemde incelemesi sayesinde en önemli iki yeteneğini de kazanmış olacaktı: Doğanın gözlemi ve analizi.
Gençlik yılları geldiğinde Barcelona’da mimarlık okumayı tercih etmişti. Barselona kenti o dönem tüm sanatsal etkinliklerinin merkeziydi, özellikle tekstil endüstrisinin gelişmesiyle orta sınıfın güçlendiği, zenginliğin ve şehirsel gelişimin arttığı bir dönemdi. Gaudí, o dönem tanıştığı farklı mimar ve sanatçıların fikirlerinden etkilendi ve bu da mimarlığının gelişmesini sağlayan en önemli etkenlerden biri oldu. (Fransız mimar Eugene Viollet-le-Duc ve “süsleme, mimarinin kaynağıdır” diyen İngiliz düşünür John Ruskin’den etkilendi.)
Bir tesadüf sonucu, İspanya’nın en zengin ailelerinden Güell’lerin oğlu ile tanışması Gaudi’nin hayatını değiştirdi. Eusebi Güell yeni eserler ortaya çıkarmasına imkan sağladı; yaşam masraflarını karşılayarak ondan kendi adına mimari yapılar üretmesini istedi. Ve ardından Gaudi, bir bir tasarım harikası eserlerini yaratmaya başladı.
Barcelona’yı kendine özgü bu sanat anlayışıyla nakış işlercesine işledi. Yalnızca evleri, kiliseleri, müzeleri değil, aynı zamanda sokak lambalarından kaldırım taşlarına kadar bu şehirde onun imzası var.
Tıpkı Mimar Sinan’ın İstanbulu, Leonardo Da Vinci’nin İtalya’sı gibi Gaudi de Barcelona Rönesansını yaratarak, bu şehri rüyalar şehri haline getirdi.
Öyle ki aralarında La Sagrada Familia ve Park Guell’in de bulunduğu eserlerinin sekiz tanesi UNESCO Dünya Mirası Listesi‘nde yer aldı. (Park Güell, Palau Güell, Casa Milà, La Sagrada Familia’nın “İsa’nın Doğuşu” cephesi ile yeraltı türbesi, Casa Vicesn, Casa Battlo ve Colonia Güell Türbesi)
Eserine Son Bakış
Bu sıradışı adam hayatı boyunca kendini doğaya vurup, hayalgücüne çekildi. Kendisine ait “özerk” dünya kurdu ve orada yaşadı. Hiç evlenmedi. Dönemin popüler işlerine pek bulaşmayan bu adamın ölümü de trajedik oldu.
Gaudi, yaşamının son dönemini La Sagrada Familia ismini verdiği katedrali yaratmaya ayırmıştı. Başka hiçbir iş almayarak tüm enerjisini sadece bu esere verdi, stüdyosunu da inşaata taşıdı.
Tarihler 10 Haziran 1926′yı gösteriyordu. Kilisenin inşaatı devam ediyor, işçiler harıl harıl çalışıyordu. Kendisi de inşatta bilfiil çalışıyor, üzerinde eski ve kirli kıyafetlerle dolaşıyordu. Bir ara dışarıya çıktı. Eserine uzaktan bakmak için yolun karşısına geçti. Bu eserini son görüşü olacaktı. Bir tramvayın çarpması sonucu yere yığıldı. Üzerindeki kıyafetlerden kimliği tespit edilemediği için devlet hastanesine kaldırıldı. Kaza geçiren kişinin Gaudi olduğu anlaşılınca özel bir hastaneye götürülmesi teklif edildi. Ancak Gaudi “benim yerim burasıdır” diyerek kabul etmedi. Birkaç gün sonra da bu hastanede 74 yaşında gözlerini yumdu. Şu anda da yapımı hala devam eden çok sevdiği eseri“bitmemiş senfoni”si, La Sagrada Familia‘nın tam ortasına gömüldü.
Gaudi, şaheserine son kez baktığında aklından ne geçiyordu bilinmez ancak benim bu sokaklarda dolanırken aklımdan hep şu geçiyordu:
Picasso, Gaudi, Dali, Miro, Cervantes…
Hepsi bu topraklardan çıkmış, hepsi sıradışı, deli-dahi ve sıcakkanlı.
Bu bir tesadüf mü?
Bu adamları bu kadar sıradışı yapan neydi?
Esin kaynakları nelerdi?
İşte bu sorudan ilham alarak, bir sonraki bölümde Gaudi’nin ilham perilerinin peşine düşeceğiz.
Haziran 2017
Eda Bayraktar
Kaynakça:
http://whc.unesco.org/en/list/320
https://www.biography.com/people/antoni-gaud%C3%AD-40695
http://www.sagradafamilia.org/en/antoni-gaudi/
http://www.gaudiclub.com/ingles/i_vida/i_menu.asp
