“Genellemeler genellikle yanıltıcı olur Şule” – Güneşin Oğlu filminden-
Biz de insanoğlunu akıllı, düşünebilen bir varlık (!) bilirdik.
Fena halde kandırılmışız!
Meğerse insanlar düşünmez; beylik kalıplara göre hareket ederlermiş.
Sonuç çıkarmaz; kategorilere yerleştirirlermiş.
Hesap yapmaz; varsayarlarmış.
Çok çarpıcı!
Çok sarsıcı!
Sarkastik.
İnsanlar akıllarını peynir ekmekle mi yemişler sahi?
Bunun cevabından önce ufak bir egzersiz!
Aşağıdaki her sözcüğü okuduğunuzda aklınıza ilk gelen şeyle tamamlayın.
Kayserililer……
Karadenizliler……
Ankaralılar……
Japonlar……
Araplar……
Memleket Nire?
Özellikle ülkemizde çokça kullanılan bir soru kalıbıdır:
“Nerelisin? Memleket neresi?” sorusu
Bu soruyu bu kadar özel yapan ne?
Bunun çeşitli sebepleri var.
Hepsi ayrı bir yazı konusu olur.
Biz egzersizimize geri dönelim.
Yukarıdaki boşlukları nasıl doldurdunuz?
Aklımıza ilk gelen şeyler genellikle hepimizin aklına gelenlerle aynı.
“Efendim, Tokatlılar şöyledir, Malatyalılar böyle, Lazlar şöyle olur, Trakyalılar böyle..”
Bunlar Hep Amerika’nın Oyunları
“İnsan zihninin bir nesneye yaptığı ilk şey, onu bir başka şeyin yanına tasnif etmek olur.” diyor Amerikalı İşlevsel Psikolojisi’nin öncüsü W. James.
Hepimizin kafasında belli şeylerle ilgili belli kalıp düşünceler oluşuyor. Beynimiz çok uğraşmak istemediğinden “Nerelisin?” “Kimlerdensin?” gibi sorular da beynimiz için sağlam veriler oluşturuyor. Bu sorulara aldığımız yanıtlar tanıştığımız kişileri belli kategorilere yerleştirmemize yarıyor. Bir komodinin çekmecelerine kıyafet yerleştirmek gibi.
Peki bunu neden yapıyoruz?
Yapılan araştırmalara göre bunun cevabı genlerimizde saklı.
Beynimiz kendimizi ortama uydurmak ve ayakta kalabilmek için verileri belirgin kalıplara göre düzenleyecek şekilde evrimleşmiş. Siyahı ciddiyet ve ölümle bağdaştırmamız da bundan kaynaklanıyor.
1 Araştırma
Harward’lı öğrencilerle yapılan bir araştırmada ilk gruptaki öğrencilere bir istatistik profösörünün resmi, ikinci gruptakilere de bir insancıl psikoloji profesörünün resimleri gösteriliyor. İlk gruptaki öğrenciler istatistik profesörünü soğuk, uzak ve gergin bulurken, ikinci grup insancıl profesörün sıcak ve ilgili olduğu kanısına varıyor. Aslında iki resimdeki adam da aynı.
2 Soru
Klişelerimiz hangi durumlarda işe yararlar?
Acaba karşımızdaki kişilerin kafasında bizimle ilgili nasıl beylik klişeler var?
Top sizde!
Klişelerimizin farkına vardığımız günlere,
Mayıs 2015
